Veel teams maken minder waar dan in potentie aanwezig is. De kwaliteiten zijn er, de motivatie ook, en toch wordt met op zich uitstekende ingrediënten een hooguit middelmatige taart gebakken.
Dat zal dan wel aan de kok liggen, of aan het halfbakken recept, is dan een voor de hand liggende gedachte.
Al zie ik vaak nog een derde bron van onderpresteren; de missende ‘magie’ in het samen bakken.
Thin-slicing
Voor de buitenstaander is soms makkelijker te zien, al in een beperkt handje – een thin slice – aan observaties, wat voor de deelnemers haast onzichtbaar is geworden.
Immers, het laatste dat de vis merkt, is het water waarin ie zwemt.
En het water is de optelsom van wensen, waarden en werkgewoonten: dat wat tot uiting komt in hoe we (samen)werken.
Het is de sfeer die we creëren, de mate van verbondenheid die we ervaren en de investering die we doen in de kwaliteit van onze relaties, én in de kwaliteit van onze interacties: ons sociale fundament.
Het laatste dat de vis merkt, is het water waarin ie zwemt
Vanaf de zijlijn constateer je het gemakkelijker, zowel aan het samenspel als het uiteindelijke presteren, als er minder tot uiting komt dan de som der delen.
Ondergedompeld in de golven van de teamsamenwerking is het vaak lastiger te duiden, en zeker te benoemen, waar het precies aan schort.
De eigen beleving kan in de weg zitten van een bredere blik. De eigen emoties kunnen het inleven in anderen bemoeilijken.
Bovendien weten we vaak niet waarnaar te kijken. En ‘labelen’ we onbedoeld de signalen die er zijn, als uitingen van iets anders.
Motivatieverlies?
Zoals bijvoorbeeld motivatieverschillen. Dat ene teamlid dat altijd gemotiveerd was, anderen diende, en stilletjes de gaten dicht liep, en nu al een poosje minder betrokkenheid of inzet toont.
De gemakkelijke uitleg is de persoonlijke; het ligt aan hem of haar. Er is iets aan de hand met dit teamlid.
Ze heeft vast haar oog op een nieuwe baan, hij mist het commitment dat we wel van hem verwachten, zij werkt niet hard genoeg, hij zou moeten sleutelen aan zijn eigen zichtbaarheid en eigenaarschap.
De geëigende ingreep is aanspreken, doel opleggen, handhaven en desnoods uitsluiten.
Want we hadden hier toch duidelijke afspraken over gemaakt?
Waarmee we soms – met niets dan de beste intenties – de plank volledig misslaan. En motivatie verder de nek omdraaien.
Maar ja, het is nu eenmaal comfortabeler om afwijkend gedrag als eigenschap te zien van de persoon, dan van de teamsamenwerking, de samen gecreëerde sociale context of het leiderschap.
En het is een begrijpelijke en zelfs legitieme uitleg, vanuit het water geredeneerd.
Want: de rest van het team houdt zich toch wel aan de afspraken? De anderen doen het toch prima?
Sociale signalen
Wat me echter dikwijls opvalt, is dat het niet één teamlid is, waar zichtbaar de schoen wringt.
Maar dat er meer sociale signalen zijn van onderhuidse onvrede, van mankerende psychologische veiligheid.
Of anders gezegd, van gebrek aan magie.
En dat het vrij ‘gewoon’ en geaccepteerd is dat minder wordt voortgebracht dan op basis van aanwezige kwaliteiten zou mogen worden verwacht.
Ik wil hiermee overigens niet vanaf de zijlijn suggereren dé sleutel te hebben tot teampresteren. Daarvoor is dit een te veelkoppig monster.
Wel zou ik willen pleiten voor meer lef, om te durven kijken naar gedragingen als uitingen van teamdynamieken en teamcontext.
Voor momenten van reflectie, van ietsje afstand nemen van de eigen beleving, van oordeelsvrij observeren.
Stap uit je teambubbel!
Stap af en toe eens even bewust uit je teambubbel! Zelfs terwijl je in het water zwemt.
Want dit is het unieke vermogen waar mensen veel meer over beschikken dan ze zich bewust zijn.
Wij kunnen voelen, ervaren, denken en ondervinden én tegelijkertijd ons gewaar zijn dat we ons denken en voelen doen, en niet zijn.
We zijn in staat om voorbij het oordeel, de irritatie en de snelle conclusie te komen.
Het ligt binnen ons bereik om open en nieuwsgierig te onderzoeken.
Om op te vangen wat er werkelijk speelt bij de ander achter de ongewenste uiting of het bedenkelijke gedrag.
Om te ontdekken hoe dit samenhangt met wat er onder de waterlijn aan het gebeuren is in het team.
Wij kunnen voelen, ervaren, denken en ondervinden én tegelijkertijd ons gewaar zijn dat we ons denken en voelen doen, en niet zijn.
Een goed gesprek kan dan zomaar wonderen doen. Met oprechte interesse en aandacht voor de ander. Zonder in de eigen defensieve mechanismen te duiken.
Natuurlijk, met de meervoudige partijdigheid en de gepercipieerde belangeloosheid van de buitenstaander, coach, begeleider of adviseur is dit natuurlijk gemakkelijker dan als je er met huid en haar in zit; er onderdeel van bent.
Een ongelukkig teamlid deelt de eigen worsteling zelf ook vaak makkelijker buiten het team.
Maar ook voor zij die in het water zwemmen, zijn zulke uitwisselingen vaak louterend en waardevol.
Bespreken of aan voorbijgaan?
Daar waar we het durven te hebben over wat ons echt beweegt, ook waar het even minder zonnig is, wordt de magie van uitzonderlijk teampresteren aangewakkerd.
En het is aan ieder om hierin zijn of haar stapje te doen en het eigen leiderschap te nemen.
Ieder heeft een onmisbare bijdrage, hoe ongemakkelijk dit ook kan voelen.
Daar waar we voorbijgaan aan wat er wel met kleine (en soms grote) signalen wordt aangegeven, kan voor de persoon in kwestie voelen als negeren, bagatelliseren en diskwalificeren.
Ze wordt niet gezien, hij wordt niet gehoord of serieus genomen: hét recept voor wegvloeiende motivatie en afdrijvende teamleden.
Wat doorgaans ervaarbare effecten sorteert op de motivatie van de anderen en daarmee op de energie van het team als geheel.
Emoties zijn nu eenmaal besmettelijk.
Daar waar we het durven te hebben over wat ons echt beweegt, ook waar het even minder zonnig is, wordt de magie van uitzonderlijk teampresteren aangewakkerd.
In het oppikken en samen constructief en oordeelsvrij adresseren van die sociale signalen liggen dan ook prachtige kansen besloten om teams te laten floreren.
Doe het wel steeds in het licht van en met expliciete verwijzing naar de gezamenlijk gedragen ambitie.
Kwaliteit van het teamproces en rendement van het teampresteren zijn nu eenmaal twee kanten van dezelfde medaille.